Er is nu en in de toekomst veel personeel nodig in de sector zorg en welzijn. Het kabinet wil het personeelstekort terugdringen. Zodat er ook de komende jaren zorg en ondersteuning is voor wie dat nodig heeft.
Goede voorbeelden op het Platform Afwenden Arbeidsmarkttekort
Op verschillende manieren proberen de zorgsector en de overheid het arbeidsmarkttekort in de zorg al tegen te gaan. Deze praktijkvoorbeelden zijn te vinden op het Platform Afwenden Arbeidsmarkttekort.
Uitleg van de nummers in de afbeelding
Juiste inzet van medewerkers
Zorgmedewerkers worden nog te vaak ingezet in situaties waar dat niet of veel minder nodig is om goede zorg en ondersteuning te bieden. Zo is er bijvoorbeeld al heel veel mogelijk op het gebied van digitale en hybride zorg. En komen er steeds meer technologische innovaties. Door die mogelijkheden optimaal te benutten, kunnen de schaarse professionals werken op plekken waar zij het meest van waarde zijn.
Administratietijd terugdringen
De overheid wil dat professionals in zorg en welzijn minder tijd kwijt zijn aan administratie. En daardoor meer tijd kunnen besteden aan directe zorg en ondersteuning. Het doel is om de administratietijd te halveren. In 2030 besteden professionals dan maximaal 20% van de werktijd aan administratie.
Van zorg naar gezondheid
De overheid werkt aan een fitte, gezonde en veerkrachtige samenleving. Dat gebeurt samen met gemeenten en andere partners in het sociaal domein. Zodat iedereen kan opgroeien, leven, werken en wonen in een gezonde en sociale omgeving. Dat is ook belangrijk voor het verminderen van de druk op de zorg en ondersteuning. Gezonde mensen hebben namelijk minder (zware) zorg en ondersteuning nodig.
Vakmanschap en werkplezier vergroten
De sector zorg en welzijn moet aantrekkelijk zijn en blijven om in te werken. De overheid wil werkgevers en opleidingsinstellingen in zorg en welzijn daarom helpen om het vakmanschap en werkplezier van professionals te vergroten. Om zo instroom en doorstroom van personeel op peil te houden. Zodat het personeel dat de komende jaren uitstroomt vanwege pensioen kan worden vervangen. En om bestaand personeel zo lang mogelijk te behouden. Zo blijft zorg en ondersteuning beschikbaar voor wie dat nodig heeft.
Aanpassingen arbeidsmarkt
Om het personeelstekort in de zorg te verminderen, zijn aanpassingen nodig op de arbeidsmarkt. Zo moet het bijvoorbeeld meer lonen om te werken: dat is 1 van de doelen van de hervorming van het belasting- en toeslagenstelsel. En moet het voor mensen makkelijker worden om betaald werk te combineren met andere tijdsbesteding. Onder meer door het recht op flexibel werken onder de aandacht te brengen en het verlofstelsel eenvoudiger te maken. Maar ook goed werkgeverschap is hiervoor cruciaal. Daarnaast wordt er ingezet op de kwaliteit van werk. De overheid wil dit voor alle sectoren in Nederland regelen.
Juiste inzet van medewerkers
Zorgmedewerkers worden nog te vaak ingezet in situaties waar dat niet of veel minder nodig is om goede zorg en ondersteuning te bieden. Zo is er bijvoorbeeld al heel veel mogelijk op het gebied van digitale en hybride zorg. En komen er steeds meer technologische innovaties. Door die mogelijkheden optimaal te benutten, kunnen de schaarse professionals werken op plekken waar zij het meest van waarde zijn.
Daarnaast komen mensen met een zorg- of hulpvraag niet altijd direct bij de juiste professional terecht. Het duurt lang om vast te stellen welke zorg of ondersteuning nodig is. Of het gaat mis door de verschillende zorgloketten. De overheid wil zorgen dat mensen sneller de hulp krijgen die ze nodig hebben. En medewerkers op de juiste plek worden ingezet.
De juiste inzet van medewerkers gebeurt onder andere door:
De overheid werkt samen met publieke en private partijen aan nieuwe medische technologieën die de kwaliteit van zorg moeten verbeteren. En die onnodige inzet van medewerkers voorkomen. Bijvoorbeeld medische innovaties.
Er is meer digitale zorg nodig om zorg en ondersteuning toegankelijk en beschikbaar te houden. Bijvoorbeeld zorg op afstand via beeldbellen met de arts of psycholoog. Of gebruik van online modules en apps. Hybride zorg is ook een mogelijkheid. Dit is een mix van digitale zorg en zorg op locatie. De overheid wil zorgen voor de juiste voorwaarden, zodat zorg- en welzijnsorganisaties sneller en vaker digitale en hybride zorg kunnen inzetten.
Een goede, gelijkwaardige samenwerking tussen professionals en mantelzorgers en vrijwilligers is belangrijk. Daarom zijn heldere afspraken nodig over de taakverdeling en over wat wel en niet kan in de samenwerking. De overheid werkt samen met partijen om kennis en informatie aan te bieden waarmee professionals en mantelzorgers deze afspraken kunnen maken. Overbelasting van mantelzorgers voorkomen is een belangrijk aandachtspunt. Daarom krijgen mantelzorgers als dat nodig is hulp om hun werk vol te houden. Bijvoorbeeld respijt- en logeerzorg.
Er zijn veel verschillende wetten waaruit zorg wordt betaald. Mensen raken verdwaald tussen loketten die naar elkaar wijzen voor vergoeding en wachten soms lang op de juiste zorg. Medewerkers worden daardoor verkeerd of onnodig ingezet. De overheid wil het daarom mogelijk maken om domeinoverstijgend te indiceren. Dit houdt in dat het doel is om zorg te leveren waarbij er zo min mogelijk inzet van personeel nodig is. De overheid verwacht dat de inzet van personeel in de wijk kan worden verminderd door vaker hulpmiddelen te gebruiken. De wijkverpleegkundige heeft hier het beste zicht op en krijgt daarom een centrale rol bij de indicatie van zorg en ondersteuning.
Mensen met een acute zorgvraag moeten zo snel mogelijk de juiste zorg door de juiste medewerker op de juiste plek krijgen. De overheid wil dat er voor de patiënt 1 gezamenlijk (virtueel) loket is, waar partijen achter de schermen samenwerken. Bijvoorbeeld door meer informatie te delen over de beschikbaarheid van bedden, plekken en professionals. De overheid heeft hierover afspraken gemaakt met verschillende organisaties. Door informatie uit te wisselen, kunnen zorgprofessionals zien waar het druk of juist rustig is. En komen patiënten sneller op de juiste plek waar zij de zorg ontvangen die ze nodig hebben.
Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen niet altijd direct aan de slag in zorg en welzijn. Denk bijvoorbeeld aan statushouders met een buitenlands zorgdiploma of mensen met een arbeidsbeperking of uitkering. Verschillende zorgorganisaties, overheden en UWV werken samen om deze groepen nieuwkomers in zorg en welzijn sneller aan werk in zorg en welzijn te helpen.
Betere zorgcoördinatie in de praktijk: in het ZCC Midden-Nederland werken professionals, zowel op locatie als virtueel, snel en gemakkelijk samen
Het Universitair Medisch Centrum Groningen helpt met hun initiatief ‘Nieuwkomers in hun kracht’ nieuwkomers met een achtergrond als verpleegkundige aan een baan in de zorg.
Administratietijd terugdringen
De overheid wil dat professionals in zorg en welzijn minder tijd kwijt zijn aan administratie. En daardoor meer tijd kunnen besteden aan directe zorg en ondersteuning. Het doel is om de administratietijd te halveren. In 2030 besteden professionals dan maximaal 20% van de werktijd aan administratie.
Er bestaan al verschillende praktijkvoorbeelden. De overheid stimuleert zorgorganisaties om deze goede voorbeelden over te nemen. Bijvoorbeeld door resultaten, tips en tools vrij toegankelijk en beschikbaar te maken. En er is een Regiegroep Aanpak Regeldruk die de landelijke aanpakt coördineert om de doelstelling van maximaal 20% te behalen.
De administratietijd terugdringen gebeurt onder andere door:
Met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) kunnen professionals in zorg en welzijn sneller een overdracht maken of het medisch dossier bijwerken. En als de informatie actueel is, zijn er minder herhaalonderzoeken nodig Het is belangrijk dat dit eenvoudig en veilig is. De overheid ondersteunt daarom snelle, veilige en zorgvuldige inzet van AI in zorg en welzijn, onder andere door extra aandacht voor het testen van AI-systemen.
Burgers, zorgprofessionals en wetenschappers moeten (digitale) gegevens in kunnen zien en gebruiken als dat nodig is. Daarom wil de overheid dat het in 2035 makkelijker is om gegevens eenvoudig en veilig te delen. Bijvoorbeeld door computersystemen met elkaar te laten samenwerken. Dit verlaagt de administratieve druk voor professionals, omdat zij minder informatie hoeven over te typen en te controleren.
Zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten letten erop dat de kosten voor zorg en ondersteuning niet onnodig hoog worden. Daarom vragen zij bijvoorbeeld een verklaring of machtiging om bepaalde zorg of een hulpmiddel voor een patiënt, cliënt of inwoner te vergoeden. Zij vragen ook aan professionals in zorg en welzijn om hun behandeling of hulpverlening te verantwoorden. Dit leidt soms tot onnodig veel administratietijd. De overheid probeert met zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten eenvoudigere afspraken te maken. Zodat professionals minder tijd kwijt zijn aan administratie.
Naast het verminderen van bestaande regeldruk wil de overheid nieuwe regeldruk voorkomen. Extra administratieve lasten komen overal vandaan. Het voorkomen ervan moeten op alle niveaus gebeuren: landelijk, regionaal, lokaal en binnen zorg- en welzijnsorganisaties. Met een regeldruktoets wordt op landelijk niveau bijvoorbeeld in beeld gebracht welke administratieve lasten er worden verwacht bij nieuwe wet- en regelgeving. Om dit op voorhand te voorkomen.
Radicaal ontregelen: ggz-instelling Centiv vermindert administratielast met vrijheid, verantwoordelijkheid en transparantie
AI triage in de huisartsenzorg: Hoe huisartsenpraktijken in West-Brabant (HCWB) aan één van de puzzelstukjes voor ontregelen werken.
Digitale anamnese: Minder registratie en meer tijd bij IJsselland Ziekenhuis
Kraak de Casus: Hoe Zorggroep Elde Maasduinen draagvlak creëert voor ontregelen
De overheid werkt aan een fitte, gezonde en veerkrachtige samenleving. Dat gebeurt samen met gemeenten en andere partners in het sociaal domein. Zodat iedereen kan opgroeien, leven, werken en wonen in een gezonde en sociale omgeving. Dat is ook belangrijk voor het verminderen van de druk op de zorg en ondersteuning. Gezonde mensen hebben namelijk minder (zware) zorg en ondersteuning nodig.
De extra aandacht voor gezondheid gebeurt onder andere door:
De overheid wil dat mensen zo lang mogelijk gezond thuis kunnen blijven wonen. Wijkteams met verschillende professionals kunnen mensen met kleine zorgvragen helpen. Bijvoorbeeld bij een gezin met opvoedvragen. Of bij stress over geldproblemen. Om zo de vraag naar zorg en ondersteuning zo lang mogelijk uit te stellen of zelfs (deels) te voorkomen. Dit vraagt om een betere samenwerking tussen professionals in het medisch domein en professionals in het sociaal domein. Hierover maakt de overheid afspraken met gemeenten, zorgverzekeraars, zorgkantoren en zorg- en welzijnsorganisaties.
Mensen willen graag zo lang mogelijk zelfstandig leven. Dit vraagt iets van de manier van werken voor professionals. Bijvoorbeeld niet overnemen wat mensen zelf kunnen. En hen helpen terug te krijgen wat ze niet meer kunnen. In eerste instantie vooral met hulp van het netwerk van de mensen zelf. Waar nodig volgt professionele zorg en ondersteuning. Veel ouderen geven deze zelfstandigheid samen vorm. Bijvoorbeeld volgens het Reablement gedachtegoed. De overheid steunt en verspreidt deze initiatieven Hierdoor neemt de zelf- en samenredzaamheid van ouderen toe, verbetert hun kwaliteit van leven en vermindert de zorg- en ondersteuningsbehoefte.
Een gezonde leefstijl zorgt ervoor dat mensen langer gezond en fit blijven en minder snel zorg nodig hebben. Zo kan zorg en ondersteuning beschikbaar blijven voor mensen die het echt nodig hebben. Daarom wil de overheid gezonde keuzes stimuleren, zoals stoppen met vapen en gezond eten. En in een vroeg stadium ernstige ziektes opsporen. Bijvoorbeeld via bevolkingsonderzoeken. Om te voorkomen dat voor deze ziektes, bij latere ontdekking, dure en langdurige behandelingen nodig zijn. Er is ook meer aandacht voor mentaal welzijn en de invloed van (psycho)sociale factoren op de gezondheid van mensen. De overheid wil dat het medisch en sociaal domein beter gaan samenwerken. Zoals de aanpak van overgewicht en sociaal verwijzen.
Er is regelmatig een tekort aan genees- of hulpmiddelen. Het kost professionals veel tijd om naar een alternatief middel te zoeken. En om uitleg te geven aan patiënten of cliënten. De overheid vindt het belangrijk dat medicijnen of hulpmiddelen op voorraad zijn. Dit kan soms zorg en ondersteuning voorkomen. Daarom neemt de overheid maatregelen om tekorten te voorkomen en aan te pakken. Bijvoorbeeld via extra voorraden aan geneesmiddelen en een Europese meldplicht voor hulpmiddelentekorten.
De sector zorg en welzijn moet aantrekkelijk zijn en blijven om in te werken. De overheid wil werkgevers en opleidingsinstellingen in zorg en welzijn daarom helpen om het vakmanschap en werkplezier van professionals te vergroten. Om zo instroom en doorstroom van personeel op peil te houden. Zodat het personeel dat de komende jaren uitstroomt vanwege pensioen kan worden vervangen. En om bestaand personeel zo lang mogelijk te behouden. Zo blijft zorg en ondersteuning beschikbaar voor wie dat nodig heeft.
Vakmanschap en werkplezier vergroten gebeurt onder andere door:
Het is belangrijk dat er genoeg mensen beginnen aan zorg- en welzijnsopleidingen. Zodat er ook in de toekomst genoeg goed opgeleid personeel is. De overheid wil daarom samen met onderwijsinstellingen meer mensen laten starten met opleidingen waar de tekorten groot zijn. Zoals mbo-opleidingen verpleegkunde en verzorgende IG.
Daarnaast is ook bij- en nascholing nodig over actuele thema’s, zoals sociale en technologische innovatie, waaronder kunstmatige intelligentie (AI). En meer flexibel en modulair onderwijs. Om zo het onderwijs beter te laten aansluiten bij de wensen en behoeften van zij-instromers en professionals die door willen leren. En bij ontwikkelingen in de zorg en in de maatschappij.
Tot slot is het belangrijk dat professionals als onderdeel van hun vakmanschap zeggenschap en invloed hebben op de manier waarop ze hun werk doen. Daarom stimuleert de overheid zorg- en welzijnsorganisaties om te werken aan cultuurveranderingen op dit vlak.
Een gezonde en veilige werkomgeving is belangrijk om mensen te behouden voor de zorgsector. En om ziekteverzuim tegen te gaan. Bijvoorbeeld door lichamelijke overbelasting tegen te gaan. En door mensen zich prettig te laten voelen op hun werk. Zorg- en welzijnsorganisaties moeten hiervoor zorgen. De overheid wil daarbij helpen door kennis en inzichten te delen hoe zij dit samen met hun medewerkers kunnen doen. Daarbij is extra aandacht voor agressie tegen medewerkers. Dit is onacceptabel, maar komt vaak voor. De overheid ontwikkelt daarom campagnemateriaal waar zorgorganisaties gebruik van kunnen maken om agressie op de werkvloer tegen te gaan. Daarnaast komt er informatie over aangifte doen. En een handelingskader dat laat zien wat mensen kunnen doen bij agressie op de werkvloer.
Professionals in zorg en welzijn hebben behoefte aan meer regie op hun werk en willen meer doorgroeimogelijkheden. Bij regionaal werkgeverschap werken zij met 1 arbeidscontract gelijktijdig of opeenvolgend in loondienst bij meerdere zorg- en welzijnsorganisaties in de regio. Zij krijgen hierdoor meer afwisseling in hun werk en kansen om zich verder te ontwikkelen. Dit draagt bij aan hun werkplezier en behoud voor de sector. Voor zorg- en welzijnsorganisaties biedt het ook voordelen, zoals optimale inzet van personeel waar dat nodig is. De overheid helpt hierbij door informatie te geven over de mogelijkheden van regionaal werkgeverschap binnen de huidige wet- en regelgeving. En zorgt samen met regionale partijen dat regio’s van elkaar leren over de inrichting van regionaal werkgeverschap.
Een goede balans tussen vast en flexibel personeel draagt bij aan het werkplezier van professionals in zorg en welzijn. De afgelopen jaren is het aandeel zzp’ers in zorg en welzijn fors toegenomen. Hierdoor is de verhouding tussen vast en flexibel personeel uit balans geraakt. Een deel van de zzp’ers in de zorg werkt bovendien volgens de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) als schijnzelfstandige. Dat houdt in dat ze denken als zzp'er te werken, maar in de praktijk als iemand in loondienst functioneren. Dat is niet toegestaan. De overheid wil daarom zorgen voor meer bewustwording bij mensen over werken als zelfstandige in zorg en welzijn en bij werkgevenden over werken met zzp’ers. Via voorlichting en door specifieke situaties in de praktijk te beoordelen wordt duidelijker wanneer zorgorganisaties zzp’ers bewust in kunnen zetten.
Veel professionals in zorg en welzijn willen, onder de juiste voorwaarden, meer uren werken. Dit blijkt uit uitgebreid onderzoek onder zorgorganisaties. Werken aan grotere contracten kan een veelbelovende oplossing zijn om personeelstekorten terug te dringen. Omdat het zorgt voor meer werkplezier, betrokkenheid en continuïteit in zorg- en hulpverlening. Het is zonde als het potentieel van professionals die meer willen en kunnen werken, blijft liggen. De kennis over belemmeringen wegnemen om meer uren te werken zijn te vinden op een digitaal platform. Zorg- en welzijnsorganisaties en hun medewerkers kunnen hier direct mee aan de slag.
Regionaal werkgeverschap bij Flexpertise: de zekerheid en voordelen van een contract, met de vrijheid om te bepalen waar, wanneer en met welke doelgroep je werkt
Vitaliteit verhogen en verzuim terugdringen: Amsterdam UMC start spreekuur voor vrouwspecifieke aandoeningen voor eigen personeel
Aanpassingen arbeidsmarkt
Om het personeelstekort in de zorg te verminderen, zijn aanpassingen nodig op de arbeidsmarkt. Zo moet het bijvoorbeeld meer lonen om te werken: dat is 1 van de doelen van de hervorming van het belasting- en toeslagenstelsel. En moet het voor mensen makkelijker worden om betaald werk te combineren met andere tijdsbesteding. Onder meer door het recht op flexibel werken onder de aandacht te brengen en het verlofstelsel eenvoudiger te maken. Maar ook goed werkgeverschap is hiervoor cruciaal. Daarnaast wordt er ingezet op de kwaliteit van werk. De overheid wil dit voor alle sectoren in Nederland regelen.
