Toespraak minister-president Schoof bij herdenking Jan Terlouw in de Tweede Kamer
Meneer de voorzitter,
U gaat toch niet weer over mijn boek beginnen hè.
Dat zei Jan Terlouw in 1973 tegen een verslaggever van Het Vrije Volk.
Zijn boek Oorlogswinter had net de Gouden Griffel gewonnen en hoewel Terlouw daar natuurlijk trots op was, vond hij ook dat het de aandacht voor zijn politieke werk teveel overvleugelde.
Er wordt nog weleens gezegd dat ik een schrijver ben die het Kamerwerk erbij doet, maar het is andersom.
Hij legde het de journalist nog maar eens uit.
Toch is het niet gek dat journalisten hem altijd even vroegen naar zijn boeken.
Want bij Jan Terlouw liepen al die talenten door elkaar.
Of eigenlijk: ze vulden elkaar aan.
Als politicus, als schrijver, als natuurkundige, in een theatertournee met zijn dochter Pauline, of waar dan ook: het publiek kon verschillen, maar de boodschap was altijd hetzelfde.
Als mens moet je je verantwoordelijkheid nemen.
En dat deed Jan Terlouw.
Verantwoordelijkheid maakt je leven zinvol
, zei hij.
Ik denk dat niemand echt gelukkig is, als hij geen verantwoordelijkheid draagt. Als hij niet minstens voor één ander mens iets wezenlijks betekent. Het hebben van plichten is een recht.
Het zijn de woorden van een domineeszoon, die het geloof weliswaar verloor, maar nooit de calvinistische waarden van plichtsbesef, rentmeesterschap, en verantwoordelijkheidsgevoel.
Pragmatisch als hij was, wist hij dat je grote idealen alleen kunt verwezenlijken, als je ze klein kunt maken.
Behapbaar en realistisch.
Als overtuigd democraat vond hij het een taak van de politiek om, zoals hij dat zelf zei, ‘de machteloze burger minder machteloos te maken’.
En daar hoorde een eerlijk verhaal bij, over wat de voor- en nadelen van een besluit zijn.
Je hebt nooit alleen gelijk
, was zijn overtuiging.
Je kunt ergens goed over nagedacht hebben, maar de ander heeft dat net zozeer. Ook in zijn standpunt zit waarheid. Je hebt dus altijd een stuk gelijk en een stuk ongelijk.
Die genuanceerde blik was bij Jan Terlouw volkomen authentiek.
Hij wikte en woog.
Vandaar dat de typering ‘het redelijk alternatief’ ook zo goed bij hem paste.
Want ook al scoorde het politiek gezien misschien beter als je het bij grote vergezichten hield, dat paste niet bij Jan Terlouw.
Zijn achtergrond als natuurkundige kwam hem daarbij goed van pas.
Als wetenschapper ergerde hij zich aan politici die besluiten namen zonder de gevolgen voor de lange termijn te overzien, daarom was het goed als politiek zo inzichtelijk was, dat iedereen kon meepraten.
En wat Jan Terlouw betrof, kon je niet vroeg genoeg beginnen met mensen te betrekken.
Via zijn boeken leerde hij jonge mensen over oude vragen.
Over de dunne lijn tussen goed en kwaad.
Over grote problemen op kleine schouders.
En over de heldenmoed die dan nodig is.
Maar ook dat die vele vormen kent, als je maar durft op te staan.
Of, zoals hij zelf zei: Er zijn helden die draken verslaan en er zijn ook helden die hun verantwoordelijkheid nemen. Die doen wat ze moeten doen.
Zoals de helden uit zijn boeken.
Zoals Jan Terlouw zelf.
Dat laat hij ons na.
Namens het kabinet wens ik zijn familie veel kracht toe bij dit grote verlies.
Wij herdenken Jan Terlouw met dankbaarheid en respect.